नेपालभाषा पत्रकारिता ख्यलय् छगू हे नामं निथासं व्यागलं ब्यागलं पत्रिका पिदंगु घटना नं दु । सन्दर्भ खः, २०५२ साल पाखेया ‘विश्वभूमि’ न्हिपौ । थ्व न्हिपौंया छम्ह प्रमुख विक्रेता जुयाच्वंम्ह खः, नातिबज्र । तर निथासं पत्रिका पिदनेवं मीगु बन्द याना बिल । उखे न्हापालिपा नेपालभाषाया पत्रिका धैगु हे मी मखुपिसं असं दबुलिइ च्वनाः ‘ल हेर्नुस्, एउटै नामको दुई दुई वटा पत्रिका, … … हाहाहाहा’ धका न्ह्युन्ह्युँ मियाच्वन । थथे छगू हे पत्रिका निथासं छाय् पिदन धैगु थुगु च्वसुया विषयवस्तु मखु । विषयवस्तु खः, नेपालभाषाया न्ह्याग्गुं पत्रिका व सफू मीम्ह नातिबज्र छाय् ‘विश्वभूमि’ ममिल ?
सफू धुकुतिइ अबले जिं धयागु खः, ‘‘छपाः पिदनीगु थासय् निपाः पिदन, न्याःवःपिं दसेंलि मियां छु स्यन ?’’
अबले नातिबज्रं ब्यूगु सटिक लिसः खः– ‘‘लबः दत धायेवं गय्गय् पिदन अय्अय् हे मिइत जि छु व्यापारी खः ला ? जि धेवा कमे यायेत थ्व ज्या यानाच्वनागु मखु ।’’
सफूधुकू धकाः असं–भोताहितिया दगु बहाः दुहाँ वने थाय् सफू पसः चायेका तःगु दु । थ्व सफू–धुकू नेपालभाषाया न्ह्याग्गुं सफू व पत्रिका न्याये दइगु थाय् धकाः ‘ब्रान्डेड’ जुयाच्वंगु दु । थनं जिं दकले न्हापां न्यानागु सफू पन्नाप्रसाद वैद्यं च्वयादीगु ‘नेपाल देशया अक्षरबोध’ खः । अबले जि परोपकार हाइस्कूलय् खुगू वा न्हयगू हे जक क्लासय् ब्वनाच्वनागु जुइ । नेवाः भाय्या सफू न्यायेगु पसः धकाः सिइ धुंकाः जि अन बरोबर थ्यनीम्ह जुल । जिगु नेपालभाषाया सफू संकलनय् आपाः हे सफू थन हे न्यानागु खः । गन तक ताः, आपाःसिगु अनुभव नं थथे हे जुइ । तर छगू इलय्, गबले जि त्रिभुवन विश्वविद्यालयया पीएचडि विद्यार्थी जुयाः शोधया ज्या न्ह्याकाच्वना, गज्जब जुल । सफूधुकूया गोडामय् वनाः थःत माःमाःगु सफू ल्यया हयेगु तर नातिबज्रं गुलिसे सफू थ्व मिइ मज्यू धकाः हठात् लाका काइगु । मिइ मज्यू धाःगुया अर्थ खः, नेपालभाषाया स्नातकोत्तर तगिंया पाठ्यक्रमय् दुथ्यानाच्वंगु सफू ।
नातिबज्रं थथे ‘विद्यार्थीपिन्त माःगु सफू’ बिइ मज्यू धाइसा जिं थःगु पीएचडी विद्यार्थीया परिचय पत्र न्ह्यचिकाः ‘जि नं ला विद्यार्थी हे खः नि’ धकाः हालेगु । तर जितः गबलें हे विद्यार्थी धकाः नाला मकाः अले नातिबज्रं मब्यूगु गुलिखे सफू आसा सफूकुथिइ ब्वनाः ज्या कायेमाल ।
निथासं ब्यागलं ब्यागलं विश्वभूमि न्हिपौ पिदं बले सुयागुं पत्रिका मम्यूगु व नेपालभाषा कयाः ब्वनाच्वंपिं विद्यार्थीपिन्त माःगु सफू धकाः मेपिन्त मब्यूगु निगूलिं खँय् साम्यता दु । क्याम्पसय् नेपालभाषा कया ब्वनीपिं विद्यार्थी हे मदु, दःसां इमि ब्वनेत माःगु सफू मदयाच्वनीगु । जि नेपालभाषाया मखुसे मेगु हे विभागया विद्यार्थी । तर जिगु विषय नेवाः, नेपालभाषा व थ्वया साहित्य खः उकिं जितः नं नेपालभाषाया विद्यार्थी सरह हे व्यवहार यायेमाः धकाः गुलि धया, अहँ, नातिबज्रया मिखाय् जि गबलें हे विद्यार्थी जुइ मफुत ।
तर नं जि न्हियान्हिथं धया थें सफू धुकुतिइ थ्यनाच्वनी । लँ खतं लायेवं अथवा ई दयेवं सफूधुकूपाखे पलाः न्ह्याये धुंकी । अन नातिबज्रलिसे जुइगु गुलिखे खँ तप्यंक हे जिगु अध्ययनलिसे स्वानाच्वनी सा गुलिखे जानकारी मूलक जक सां जुयाच्वनी । थुलि हे जक गन खः धकाः ? थथे हे मेमेपिं नं थ्यना च्वनी । उगुंथुगुं खँ जुइ, अले बिचाः कालबिल जुयाच्वनी । थुगुकथं धाये बले सफूधुकू मुक्कं सफू पसः हे जक मखुसे सूचना केन्द्र नापं जुयाच्वनी । गबलें गबलें ख्याः यायेकथं धायेगु, सफू धुकू धाःसां वास्तवय् थ्व छगू संचार मन्त्रालय खः अले नातिबज्र धयाम्ह संचारमन्त्री खः । थथे धायेबले नातिबज्र नं वास्याहाँ न्हिलाः बडो गर्व ताइगु ।
नातिबज्र गर्व तायाः धाइगु आपालं खँ मध्ये च्वमि स्वयंयाके मदये धुंकूगु सफू थम्हं मिइगु घटना नं खः । सु च्वमिया सफू गन वांछ्वया तःगु अले थम्हं गथे याना मुना हया धकाः नं कना च्वनी । स्मरणशक्ति तसकं हे बांलाम्ह नातिबज्रं प्रत्येक च्वमिया नां जक मखु, व च्वमिया छुछु सफू पिदंगु दु, वया बारे मेपिं च्वमि वा समालोचकं गथे गथे धाःगु दु धकाः तकं लुमंका तयेफु । छु सफू गुलि पिकाःगु अले ग्वःदँ दयेकाः फुत धकाः नं जानकारी दयाच्वनी । नेपालभाषा व थ्वया साहित्यबारे नातिबज्र ‘जीवित इन्साइक्लोपेडिया’ जक मखुसे छम्ह शसक्तमा पाठक नं खः धैगु खँ सतिक च्वना खँ ल्हायेबले बांलाक हे सी दु ।
सफू धुकू सामान्यतः सुथसिया ११ ताः इले चाले धुंकी । न्हिपौ पिहाँ वइगु ई प्रायः निताः स्वताः ई लिपा जक जुइ । गबलें गबलें व हे लिबाक्क पिदनीगु पत्रिका मिया हे जक बोनी याये मालाच्वनी । ब्वया तइगु सफू ब्वयेत हे जक नं जुयाच्वनी, मचुयाः । दुत यनेगु, पित हयेगु व ब्वयेगु जक जुइबले गबलें गबलें लागिमिगि चाये वइगु स्वाभाविक खः । तर गबलें हे उसि चाःगु मखना । बोनी मजुयाः हैरान जुयाच्वनीगु इलय् दुहाँ वने लाइ बले नातिबज्रं काचाक्क धाये लाकी, छम्ह हे मनू मवः । व लबचाय् धुच्चा पतिकं मनूत वयेवने जुयाच्वनी । इपिं मनू मखुला ? धकाः न्यने । जि थः हे नं वया, जि मनू मखु ला ? धकाः नं ख्याः याये थें न्यने । नातिबज्रया आसय खः सफू वा पत्रिका न्यायेत धकाः मनूत मवः ।
न्ह्याग्गु थजु, गुलिखे मनूतय् नाप लायेगु थाय् नातिबजं्रया सफूधुकुतिइ जुयाच्वनी । सुयातं छुं त्वःतेमाःसा थन हे त्वःता तइ अले काये माःसां थन हे काः वइ । गुलिखे खलःपुचःया ज्याखँ थन हे क्वःजिइ । अथे हे थनं हे गुलिखे खलःपुचः न्हूधाः जुइगु वातावरण ब्वलंगु दुसा गुलिखे खलःपुचः नीस्वनेत मुनेगु थाय् नं जूगु दु । गुलिखे च्वमिया रचना थन प्रस्तुत जुयाच्वनी अले समालोचना नं थन हे जुयाच्वनी । अज्याःगु गुलिखे रचना प्रकाशनया लागि थनं हे माःगु थासय् थ्यनाच्वनी । स्वयं नातिबज्रया हे रचना थ्व हे पसलय् च्वँच्वं जुयाच्वनी । थथे रचना जूगु रचना यक्वं न्यने नं । अले थःगु नं न्यंके नं । नातिबज्रया स्मरण शक्ति गुलि त दु धकाः स्वयेकथं छकः थःगु कविता धकाः न्यंकाः गथे च्वं धकाः प्रतिकृया फ्वना । ‘बांलाः’ धकाः प्रसंसा यानाः पलख लिपा झसंग वंकाः धाइ, ‘अय्, थ्व ला जिगु कविता का’ , अले न्हिली ।
नेवाः, नेपालभाषा व साहित्य विकासया लागि चायेका तःगु अले सक्रिय अवस्थाय् दुगु खलःपुचः ल्याः खात धाःसा स्वसःत्या धया थें दु । अस्तित्वय् हे मदये धुंकूगु खलःपुचःनापं ल्याः खायेबले न्यासः स्वयां आपाः थ्यनी । तसकं सक्रिय थें खनेदुगु पुलांगु संस्था मध्ये नेपालभाषा परिषद व च्वसापासा खः । तर निरन्तरता व सक्रियताया ल्याखं नां कायेमाल धाःसा सफूधुकू छगू हे जक खः धायेबले गुलिस्यां आपत्ती क्यनेफू तर वस्तुगत जुयाः स्वयेबले खनेदइगु लू थ्व हे खः । जि हे खः धकाः तःधना च्वनीपिसं याये मफुगु ज्या नातिबज्रया सफूधुकुतिं यानाच्वनीगु अवस्थाय् थथे धायेगु भावुकता हे जक मखु । थुगु अर्थय् नातिबज्र वा सफूधुकू थः हे छगू संस्था खः ।
नातिबज्रया छेँय् स्वःस्वःगु क्वथाय् नेपालभाषाया सफू खनी । गुगु सफू गन दु, फुक्क स्यू अले मालेवं थ्याक्क लिकाये फु । गबलें गबलें नातिबज्रं धाइ, ‘‘सफू तैतयागु कुने छ्यलिइ च्वंगु छकू क्वथा मनूतय् सामान तयेत जक बालं ब्यूसां लय् नीद्वलं पाः मजुइक धेवा वइ तर जिं चु हे मचुइगु सफू मुंका तया ।’’
दगु बहाः दुहाँ वनेगु थासय् सफूधुकू धकाः गुगु सफू पसः तयातःगु दु, न्हापा अन नातिबज्रया अबु व थः हे च्वनाः ग्वय्, चुरोट आदि मीगु खः । २०२२ साल लिपा नेपालभाषाया सफू व पत्रपत्रिका तयाः सफूधुकू धकाः नां छुत । सफूधुकुतिं गुलि कमे जू जुइ ? धेवा ला छु कमे जुइ तर जनसम्पर्क धाःसा यक्व हे कमे जुल अले नेपालभाषा व थ्वया साहित्यिक गतिविधि न्ह्याकेत यक्व हे ग्वाहालि जुल । धेबा यागु हे खँ ल्हायेगु खःसा नातिबज्र धेवाया ल्यूल्यू मजूगु हे खने दु, मखु धैगु जूसा व हे छकूचा थासं नं लखंलख यक्व धेवा कमे यायेफु । चुइगु हे जक पत्रपत्रिका व सफू तयेगु खःसां यक्व कमे यायेगु ह्वःताः दुगु खः ।
तर नातिबज्रं पसः ला तल, तर लबः नयाः धेबा कमे यायेत मखु । व्यापार ला यात तर व्यापारी जुइत मखु । अर्थात्, समग्रय् नातिबज्रं व्यापार हे याये मसः ।