आदिवासी जनजाति समुदायसम्वद्ध पत्रकारहरुतय्गु राष्ट्रिय संगठन अनिज (थौंकन्हे फोनिज) या गुगुं छगू ज्याझ्वलय् सहभागीपिनिगु दथुइ व्यागलं व्यागलं पुचः नीस्वनाः नां छुइ माःबले महत्वपूर्ण व्यक्तिपिनिगु नामं पुचःया नां छुइगु जुल । उगु इलय् छगू नां प्रस्ताव यानागु खः– धर्मादित्य धर्माचार्य (ई.सं. १९०२–१९६३) । थ्व नां न्यनाः अन उपस्थित आपाःस्यां जिज्ञासा प्वंकल । आदिवासी जनजाति समुदायसम्वद्ध पत्रकारतय्गु संगठनय् हे थ्व नां जिज्ञासाया विषय जुइगु ताज्जुबया खँ खः । लिसः बिया– ‘‘वयकः नेपालभाषाया न्हापांम्ह पत्रकार खः, थुगु ल्याखं नेपाःया दकले न्हापांम्ह आदिवासी पत्रकार खः । वय्कलं नेपालभाषां दकले न्हापांगु पत्रिकाया सम्पादन व प्रकाशन याना दीगु खः ।’’
नेपाली समाजय् व्यक्तिपूजाया प्रसंग यक्व हे जू, अले नकारात्मक अर्थय् काइ । वास्तवय् जुइमाःगु व्यक्तित्वया पूजा खः । गबले व्यक्तित्वयात स्वयां व्यक्तियात प्रश्रय बिइ, फुक्क खँ भताभुङ जुइ । नेपालय् आपालं अज्याःपिं दु गुपिनिगु सम्मान ला छुं चर्चा तकं जुइमखु । इतिहास पुइका स्वयेगु स्वयां उकियात विस्मृतिया प्वाथय् ल्हाना छ्वयगुलिइ बहादुरी क्यनीपिं नेपाली समाजय् दु । गुलिखे अवस्थाय् इतिहास पुइका स्वयेगु कुतः हे मयासे थः अग्रजपिनि बारे अपरिचित जुयाच्वनी अथवा हिनताबोध यानाच्वनी । थुगु अर्थय् नेपाःया आदिवासी जनजाति पत्रकारपिनि अग्रज खः– धर्मादित्य धर्माचार्य । च्वय् न्ह्यथनागु प्रसंगया हे इलय् उगु हे संस्थापाखें छुं ज्याझ्वःया ग्वसाः नं ग्वयेमाः धकाः प्रस्ताव तयागु खः तर लिपा जू–मजू जानकारी मदु । नेवाः समाजय् धाःसा, विशेष यानाः भाषा व साहित्यया ख्यलय् थुम्ह व्यक्तित्वया नां बडो सम्मानकथं कायेगु याइ । वय्कः बहुआयामिक व्यक्तित्व खः अले उगु हे कथं बरोबर न्ह्यथनीगु नमय् लाः । नेपालय् थेरवादी बौद्ध धर्म दुकयाः विकास यायेगुलिइ जक मखु, समग्र बौद्ध धर्मयात हे नेपालय् रक्तसंचार यायेगु ज्याय् महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह याःम्ह व्यक्तित्व खः, वय्कः । थुगु ल्याखं बौद्ध धर्मया ख्यलं वय्कःयात ल्वःमंके मज्यू ।
बुद्ध धर्मसम्वन्धी समाचार व लेखरचना प्रकाशन यायेत वय्कलं कलकत्तां (भारत) सन् १९२५ स बुद्ध धर्म (लिपा ‘बुद्धधर्म व नेपाभाषा’ नां छुत) नांयागु छगू म्यागेजिनया सम्पादन व प्रकाशन यानादिल । वय्कः नेपालभाषाय् जक सीमित मखु, नेपाली व अंग्रेजी भाषय् नं बुद्धधर्मसम्वन्धी पत्रिकाया सम्पादन व प्रकाशनय् संलग्न जुयादिल । धर्मसम्वन्धी आपालं गतिविधिइ संलग्न वय्कः मातृभाषा व संस्कृतिया नं अध्ययन, अनुसन्धान तथा लेखनय् संलग्न जुयादिल । राणा कालय् नेपालय् उद्योग क्षेत्रया विकास यायेत उद्योग विभाग स्थापना याःगु खः तर उगु विभागया भाला काइपिं मदयाः कलकत्ताय् कमर्शया अध्ययन यानाच्वंम्ह वय्कःयात नेपालय् सःताः उगु विभागया भाला बिल । थुम्ह बहुआयामिक व्यक्तित्वयात नेवाः समाजं, उकिसनं भाषा, साहित्य व धर्म ख्यलं जक लुमंकेगु धैगु समग्रय् मथूगु खः । वय्कःया नामं मांभाय् पुचः नांयागु भाषिक संगठनं छगू दशक न्ह्यःनिसें सम्मान व सिरपा नीस्वनां दँय्दँसं मदिक्क निम्ह व्यक्तित्वयात बियावयाच्वंगु दु । वंगु जुन महिना (२०१३) स सम्पन्न थ्व हे ज्याझ्वयलय् नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठानया प्राज्ञ सुलोचना मानन्धर प्रमुख अतिथीकथं झायादीगु खः । वय्कलं व हे इलय् मन्तव्यया झ्वलय् धयादीगु खः, थः थ्व कार्यक्रमया लागि वयाबले पासापिसं धर्मादित्य धर्माचार्यया सम्वन्धय् सि हे मस्यू । थुम्ह व्यक्तित्व ला राष्ट्रिय चर्चाया विषय यायेमाःम्ह खः अले राष्ट्रिय स्तरय् हे सम्मानित याये माःगुया कारण आः नेपाल प्रज्ञाप्र्रतिष्ठानं याकनं हे न्ह्यागुसां कार्यक्रम यायेगु धकाः बचं बियादीगु खः ।। मातृभाषा साहित्य विभागया संयोजक नं जुयादीगु कारणं आः धाःसा छुं जुइ धैगु अनुमान उगु हे इलय् जूगु खः । धात्थें, धर्मादित्य धर्माचार्यया व्यक्तित्वया परिचयात्मक गोष्ठीया आयोजना अगस्ट ९ (२०१३) कुन्हु जुल ।
गोष्ठीइ कार्यपत्र प्रा. प्रेमशान्ति तुलाधरं न्ह्यब्वया दीगु खः । सुयातं उगु कार्यपत्रय् आपालं खँ वःथें च्वनी तर न्हूगु खँ छुं हे मवः । धर्मादित्यया अधिकांश ज्या प्रकाशित अवस्थाय् हे दु । अझ उगु इलय हे प्रकाशित ‘बुद्ध धर्म व नेपालभाषा’ म्यागेजिनया फुक्क अंक मुनाः थःगु हे सम्पादनय् वैकुण्ठप्रसाद लाकौलं पुनः मुद्रण यानाः उपलब्ध यानादीगु दु । थुकथं हे वय्कःया महत्वपूर्ण लेख ‘नेपालभाषा व थ्वया साहित्य’ यात महाकवि चित्तधर ‘हृदयं’ सम्पादन व प्रकाशित याना सर्वसुलभ यानादीगु दु । थुपिं निम्ह व्यक्तित्व धर्मादित्य धर्माचार्यलिसे सतिगु सम्वन्ध दुपिं खः । चित्तधर हृदयं जीवनी विषयक ताःहाकःगु लेखय् यक्वं खँ न्ह्यथना दीगु दु । लाकौलं मुक्कं छगू सफू हे च्वयाः आपालं खँ पित हयादी धुंकूगु दु । वस्तुतः थुपिं हे निम्ह लेखकया आधारय् नेपालभाषां मेमेपिं च्वमिपिसं लेखरचनाया उत्पादन याइगु खः । त्रिभुवन विश्वविद्यालय, केन्द्रिय नेपालभाषा विभागं तयार याःगु शोधपत्र छगू धर्मादित्य धर्माचार्यलिसे हे सम्वन्धित । तर प्रा. तुलाधरं न्ह्यब्वःगु कार्यपत्रय् पूर्वकार्ययात कःघाःगु खने मदुगु खँ सन्दर्भ सूची स्वयेबले हे सी दइ । मेगु ला मेगु, पिहाँ वये धुंकूगु हे खँ नं प्रष्ट रुपं न्ह्यब्वयातःगु मदु अथवा मू खँ यात कःघाये हे मफुत । बरु टिप्पणीकर्ता डा. पुष्पराज राजकर्णिकारं प्रकाशित मेमेगु स्रोतया लिधँसाय् कमीकमजोरीहरु कुलादिल ।
परिचयात्मक गोष्ठीया लू अजूचायापु । उपस्थित अधिकांश नेवाः, अझ नेपालभाषा व साहित्य ख्यःया चिरपरिचित ख्वाःपाः । मेगु ला मेगु, प्रज्ञाप्रतिष्ठान सम्वद्ध व्यक्तित्वपिनिगु हे अभाव खनेदत । वास्तवय् अन नेवाः स्वयां गैर नेवाःतय्गु उपस्थिति ख्वातुइमाःगु खः । तर अन निपा ल्हातय् ल्याः खायेत नं न्हू ख्वाःपाःया मनूतयगु ल्याः मगाः । प्रमुख अतिथी सत्यमोहन जोशीं नेपाली भाषाया विकास यायेगुलिइ वा थन तक हयेगुलिइ गैर नेपालीभाषीपिनिगु तःधंगु योगदान दुगु तर नेपालीभाषी साहित्यकारपिसं वाःचायेके मफुगु यथार्थ व्यक्त यानादिल । वय्कःया कथं गथे नेवाः, गुरुङ, राई, लिम्बू, तामाङ, मगर आदि जातीय समुदायं वःपिसं नेपालीभाषा सयेकाः नेपालीं च्वल अथे हे नेपालीभाषी लेखकपिसं नं देय्दुनेया न्ह्यागुसां भाषा सयेकाः भतिचा जक योगदान ब्यूगु जूसां देशया चरित्र मेगु हे जुइ धुंकीगु बिचाः प्वंका दीगु खँ मननयोग्य जू । निम्ह नेवाःया दथुइ नेवाःभाषां खँ ल्हानाच्वंसा थःथःगु भाषां खँ ल्हानाच्वन धकाः टिप्पणी यायेगु, भाय् मस्यू धकाः छखे चिला वनेगु, ‘ला नइगु भाय्’ धकाः नागःतुगः यायेगु प्रवृत्ति दुगु खँ नं कुलादिल । भाषा मथूसां न्यनादीसा बांलाइ धकाः इनाप यासें थःगु मन्तव्यया लिपांगु ब्व नेपालभाषां बियादिल । छगू कथं थ्व प्रयोग खः । मेगु ताज्जुबया खँ, वय्कलं नेपालभाषां जक छु न्व वानादिल, भतिचा ई नं अन च्वनाच्वनेगु धैर्य मनूतय्के मन्त । दना वंपिंमध्ये छम्ह स्वयं प्राज्ञ बुँद राना खः । मन्तव्य क्वचायेका हाकनं दुहाँ झाल । थुकियात असमझदारी वा अहिष्णुता छु धायेगु ? सभापतिया थासं न्ववायेगु झ्वलय् उपकुलपति गंगाप्रसाद उप्रेतीं बरु थः तःक्वः हे अन्य भाषीया समाजय् च्वनागु तर इमिगु भाषा सयेकेमाः धैगु महसूस जुइ मफूगु स्वीकारोक्ति बियादिल ।
धर्मादित्य धर्माचार्य बहुआयामिक व्यक्तित्व खः धैगु खँय् शंका मदु । तर नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठानय् आयोजित उगु परिचयात्मक गोष्ठीस बुद्ध धर्मया ख्यलय् वय्कलं बियादीगु योगदानया चर्चा मजुल । कार्यपत्रय् मूल उद्देश्य भाषिक तथा साहित्यिक योगदानया जक चर्चा यायेगुलिं थुकिइ हे ै केन्द्रित जुइगु धकाः उल्लेख याना तल । ग्वसाः ग्वःगु हे मातृभाषा साहित्य विभागं जूगुलिं विषयवस्तु कय्कुंगु खइ धकाः थुइके थाय् दु । तर मेगु छगू न्ह्यसः, धर्मया ख्यलय् वय्कःया योगदानया चर्चा नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठानअन्तर्गतया हे दर्शन विभागं याइ कि याइ मखु ? मातृभाषा साहित्य विभागं हे नं भविष्यय् थज्याःपिं व्यक्तित्व मालाहयाः थथे हे परिचयात्मक गोष्ठी याइ वा याइ मखु धैगु न्ह्यसःया लिसः थःके हे मदुगु खँ उगु विभागया संयोजकं कार्यक्रमया सुरुइ हे धयादीगु खँ थन स्मरणीय जू ।